Jak pokazuje badanie EY firmy prywatne mają fundamentalne znaczenie dla polskiej gospodarki – wytwarzają ok. ¾ PKB. Jednak nadal jesteśmy krajem o stosunkowo niewielkiej liczbie przedsiębiorstw, a duża część firm to podmioty o bardzo małej skali działalności. Jednocześnie rodzime przedsiębiorstwa odgrywają coraz istotniejszą rolę na światowych rynkach. Kluczową przeszkodą w ich rozwoju może się jednak okazać niedobór wykwalifikowanych pracowników.
Dalszy szybki rozwój gospodarki a mikro i małe przedsiębiorstwa
Według uproszczonej symulacji dla polskiej gospodarki bardzo korzystne byłyby zmiany strukturze wielkościowej rodzimych przedsiębiorstw polegające na awansie części mikroprzedsiębiorstw do kategorii firm małych. Dzięki temu polski PKB mógłby być wyższy o 2,7% – tak uważają autorzy raportu EY „Polskie przedsiębiorstwa wczoraj i dziś. Źródła sukcesu i nowe wyzwania”.
Firma doradcza EY w raporcie „Polskie przedsiębiorstwa wczoraj i dziś. Źródła sukcesu i nowe wyzwania” zbadała uwarunkowania działania przedsiębiorstw, najważniejsze trendy, które kształtowały ten sektor w ostatnich latach oraz czynniki determinujące konkurencyjność polskich firm.
Sektor prywatny - fundament polskiej gospodarki
- Sukces polskiej gospodarki w ostatnich dekadach to przede wszystkim zasługa prężnie działających przedsiębiorstw prywatnych. Od początku transformacji ustrojowej stanowiły one fundament sektora prywatnego, którego znaczenie dla polskiej gospodarki w tym czasie nieprzerwanie rosło – mówi Jacek Kędzior, Partner Zarządzający EY. Przedsiębiorstwa odgrywają kluczową rolę w gospodarce. Wytwarzają i dostarczają większość towarów i usług, z których korzystamy, odpowiadają za ogromną część zatrudnienia. Według szacunków EY, obecnie w Polsce aktywnych jest ok. 4,8 mln firm prywatnych, które generują blisko ¾ PKB. Od początku transformacji znacząco rośnie udział sektora prywatnego w tworzeniu wartości dodanej brutto w polskiej gospodarce – z 60,3% w 1995 r. do 80,2% w 2015 r.
Mikroprzedsiębiorstwa dowodem przedsiębiorczości Polaków
Polska charakteryzuje się bardzo wysokim udziałem mikroprzedsiębiorstw w ogólnej liczbie przedsiębiorstw. - Znakomitą większość podmiotów w Polsce stanowią mikroprzedsiębiorstwa, które mogą być dowodem przedsiębiorczości Polaków, jednak ich wydajność względem większych firm w Polsce jest niestety najniższa w całej UE – mówi Marek Rozkrut, Partner, Główny Ekonomista EY. Mikroprzedsiębiorstwa (do 9 pracujących) niefinansowe odpowiadają za bardzo dużą część zatrudnienia w Polsce. Odwrotnie jest w przypadku firm małych (10-49 pracujących), w których odsetek osób pracujących jest najniższy wśród wszystkich krajów UE.
I tu autorzy raportu dochodzą do ciekawego wniosku.
Gdyby struktura wielkościowa przedsiębiorstw w Polsce upodobniła się do przeciętnej w UE i część mikrofirm stała się firmami małymi – to, zgodnie z wynikami uproszczonej symulacji, nasz PKB mógłby być wyższy nawet o 2,7% – uważa Marek Rozkrut.
Popyt zagraniczny generuje większość wzrostu PKB
Jednym z najważniejszych trendów w działalności polskich firm w ostatnich latach był proces internacjonalizacji. Od 1995 r. otwartość polskiej gospodarki, mierzona stosunkiem wartości eksportu do PKB, wzrosła bardzo istotnie – z blisko 29% do ponad 52%. Za zdecydowaną większość eksportu odpowiadają firmy z przeważającym udziałem kapitału zagranicznego, choć w latach 2011-2016 krajowe firmy prywatne zwiększały swój eksport w tempie nieco szybszym niż firmy zagraniczne. - Polskie przedsiębiorstwa odgrywają coraz istotniejszą rolę na światowych rynkach. Coraz więcej firm przestaje być podwykonawcami globalnych koncernów. Rośnie udział dóbr finalnych w eksporcie, co oznacza, że coraz częściej wytwarzamy kompletne produkty. Zdecydowanie rośnie także rola eksportu usług, co wskazuje na wzrost liczby wysoko wykwalifikowanych pracowników – mówi Jacek Kędzior. Integracja Polski w ramach międzynarodowych łańcuchów wartości była w ostatnim 20-leciu bardzo dynamiczna. Udział eksportu wartości dodanej w całkowitej wartości dodanej wytworzonej w Polsce wzrósł w latach 1995-2014 z ok. 16% do bardzo wysokiego poziomu 34%. Oznacza to, że Polska należy do krajów wyjątkowo silnie zintegrowanych w ramach międzynarodowych łańcuchów produkcji, a popyt zagraniczny odpowiadał za większość wzrostu PKB w Polsce w XXI wieku.
Były niskie koszty pracy, jest innowacyjność
O ile jeszcze przed globalnym kryzysem finansowym większość badanych przedsiębiorców wskazywała ceny jako najważniejszy czynnik decydujący o ich konkurencyjności, to w 2014 r. było ich już tylko 15%. W ostatnich latach systematycznie spadał odsetek przedsiębiorców wskazujących na obniżanie cen jako najskuteczniejsze narzędzie konkurowania.
Polska jest w grupie krajów, które są w fazie przejściowej między rozwojem napędzanym inwestycjami a rozwojem napędzanym innowacyjnością. Dlatego kluczowe dla firm będzie tworzenie unikalnej wartości dla swoich klientów, opartej na działalności innowacyjnej – uważa Jacek Kędzior.
Niestety niewielki odsetek polskich firm prowadzi działalność innowacyjną. Nakłady polskich firm na badania i rozwój (B+R) w relacji do PKB były w 2015 r. znacząco niższe (0,5%) niż przeciętnie w UE (1,3%). Znacznie niższy niż przeciętnie w UE był również odsetek przedsiębiorstw angażujących się stale w działania z zakresu B+R.
Niedobór pracowników coraz ważniejszą barierą rozwoju firm
- Wyniki licznych badań prowadzonych wśród przedsiębiorców wskazują na narastające problemy z niedoborem pracowników, w szczególności wykwalifikowanych. Choć nie jest to jeszcze kluczowa bariera w ocenie przedsiębiorców, wiele zjawisk omawianych w raporcie wskazuje na to, że jest to zmiana strukturalna, która będzie stanowić coraz ważniejsze ograniczenie dla firm – uważa Marek Rozkrut.
Wyzwania na rynku pracy będą potęgowane przez niekorzystne tendencje demograficzne. W 2015 r. w Polsce na 1 osobę w wieku 65 lat i więcej przypadały 4,2 osoby w wieku produkcyjnym. Do 2060 r. relacja ta – zgodnie z prognozami demograficznymi – ma się istotnie pogorszyć we wszystkich krajach UE, jednak w Polsce zmiana ta ma być jedną z najsilniejszych – na 1 osobę w wieku 65+ ma przypadać zaledwie 1,5 osoby w wieku 20-64 lata.
Wśród najczęściej wymienianych barier rozwoju przedsiębiorstw znajdują się także przepisy podatkowe. Przedsiębiorcy najczęściej bardzo źle lub źle oceniają przepisy i procedury związane z prawem podatkowym (60% firm), a w następnej kolejności z sądownictwem gospodarczym (43%) i kontrolą działalności gospodarczej (38%). - Aby skutecznie konkurować lokalnie i na rynkach międzynarodowych, zarówno polscy przedsiębiorcy, jak i agendy czy organizacje ich wspierające, powinny postawić na strukturalne rozwiązania w zakresie takich kwestii jak: zwiększenie nakładów inwestycyjnych, wsparcie w ekspansji polskich firm na rynkach globalnych, przesunięcie w łańcuchu wartości w oparciu o czynniki jakościowe, działania zwiększające aktywność zawodową Polaków, a także systemowe rozwiązania zwiększające potencjał rozwojowy mikroprzedsiębiorstw – podsumowuje Jacek Kędzior.
Źródło: EY
/WiedzaiPraktyka
/wip